Resumen
Este estudio presenta una revisión sistemática de la investigación sobre las actitudes lingüísticas en Asturiea desde la década de 1980 hasta la actualidad. El análisis se centra en el papel de las actitudes lingüísticas en el ámbito educativo y su impacto en la percepción del asturiano y las lenguas con las que coexiste. En este sentido, se revisan estudios empíricos, fundamentalmente, sobre la enseñanza del asturiano (aunque tamién algunos vinculados a la enseñanza del eonaviego y, mismamente, al inglés), tomando como referencia las actitudes del alumnado y del profesorado, así como la relación entre actitudes lingüísticas y multilingüismo. Los resultados destacan que la enseñanza del asturiano tiene un impacto positivo en la percepción y valoración de la lengua, además de correlacionar con una actitud favorable hacia el multilingüismo. Así mismo, el estudio identifica una evolución en las metodologías de investigación, desde enfoques cuantitativos iniciales hacia métodos mixtos y cualitativos más actuales. A pesar de los avances en la investigación, persisten desafíos como la falta de estudios longitudinales y comparativos con otras comunidades bilingües. Se concluye que es fundamental continuar investigando las actitudes lingüísticas en Asturias para fortalecer la enseñanza del asturiano y su reconocimiento social.
Citas
Ajzen, I. (1988). Attitudes, personality, and behaviour. Maidenhead: Open University Press.
Armesto, X. (2003). Opiniones y actitúes de los estudiantes de maxisteriu, especialidá d’educación primaria: estudiu de campu. Lletres Asturianes 84, 63–81.
Baker, C. (1992). Attitudes and language (Vol. 83). Bristol: Multilingual Matters.
Bier, A. & Lasagabaster, D. (2024). The impact of divergent language policies on teachers’ language attitudes and proficiency in two multilingual education settings. Applied Linguistics Review. https://doi.org/10.1515/applirev-2024–0100.
Campos-Bandrés, I. O. (2021). Actitúes de los maestros en formación hacia las lenguas extranjeras y la educación multilingüe. Revista Electrónica Interuniversitaria de Formación del Profesorado 24(2), pp. 67–80. https://doi.org/10.6018/reifop.428651.
Castro-Huerta, E. (2024). Conocemento y actitudes hacia el eonaviego. Estudio col alumnao d’Educación Secundaria. Lletres Asturianes 131, pp. 93–114.
Bernaus, M., Moore, E., & Cordeiro, A. (2007). Affective factors influencing plurilingual students’ acquisition of Catalan in a Catalan–Spanish bilingual context. The Modern Language Journal 91(2), pp. 235–246. https://doi.org/10.1111/j.1540–4781.2007.00542.x.
Dewaele, J. M. (2005). Sociodemographic, psychological, and politicocultural correlates in Flemish students’ attitudes towards French and English. Journal of Multilingual and Multicultural Development 26(2), pp. 118–137. https://doi.org/10.1080/01434630508668400.
Dörnyei, Z., & Clément, R. (2001). Motivational characteristics of learning different target languages: Results of a nationwide survey. En Dörnyei, Z. & Schmidt, R. (Eds.), Motivation and second language acquisition (Technical Report 23), pp. 399–432. University of Hawai’i.
Dörnyei, Z., & Csizér, K. (2002). Some dynamics of language attitudes and motivation: Results of a longitudinal nationwide study. Applied Linguistics 23(4), pp. 421–462. https://doi.org/10.1093/applin/23.4.421.
Dyzmann, N. (2000). Averamientu al contautu de llingües (asturianu-castellán) nel Principáu d’Asturies. Lletres Asturianes 3, pp. 5–19.
Fernández-Costales, A., & González-Riaño, X. A. (2019). Students’ motivation to choose language itineraries in the degree of primary education. Porta Linguarum 31, pp. 21–35. http://hdl.handle.net/10481/58507.
Fernández-Costales, A., & Lasagabaster, D. (2023). English-medium instruction in Spanish universities: a systematic review. Revista de Educación 403, pp. 249–275. https://doi.org/10.4438/1988–592X-RE-2024–403–612.
Fernández-Costales, A., Lapresta-Rey, C., González-Riaño, X. A., & Huguet-Canalís, A. (2021). Language attitudes towards English in local and immigrant students in Catalonia: Analysis of the joint effect of language competence and region of origin. Language and Intercultural Communication 21(5), pp. 663–678. https://doi.org/10.1080/14708477.2020.1856861.
Gardner, R. C. (1985). Social psychology and second language learning: The role of attitudes and motivation. Edward Arnold.
Gardner, R. C. (2001). Integrative motivation and second language acquisition. En Dörnyei, Z. & Schmidt, R. (Eds.), Motivation and second language acquisition, pp. 1–20. Hawai’i: University of Hawai’i.
Gardner, R. C., & Lambert, W. E. (1959). Motivational variables in second-language acquisition. Canadian Journal of Psychology / Revue canadienne de psychologie 13(4), pp. 266–272. https://doi.org/10.1037/h0083787
Gardner, R. C., & Lambert, W. E. (1972). Attitudes and motivation in second language learning. Newbury House.
Gardner, R. C., & MacIntyre, P. D. (1993). A student’s contributions to second-language learning. Part II: Affective variables. Language Teaching 26(1), pp. 1–11. https://doi.org/10.1017/S0261444800000045.
Garrett, P. (2010). Attitudes to language. Cambridge: Cambridge University Press.
González-Riaño, X. A. (2005). Uso e importancia educativa de las lenguas en Asturias. Evaluación de las opiniones de los estudiantes de magisterio de la Universidad de Oviedo. Cultura y Educación 17(3), pp. 283–298. https://doi.org/10.1174/113564005774462636.
González-Riaño, X. A., & Armesto, X. (2012). Enseñanza de la lengua minoritaria y satisfacción del profesorado: el caso de Asturias. Cultura y Educación 24(2), pp. 219–241. https://doi.org/10.1174/113564012804932100.
González-Riaño, X. A., & Fernández-Costales, A. (2014). Asturian. The Asturian language in education in Spain. Mercator - European Research Centre on Multilingualism and Language Learning.
González-Riaño, X. A., & Fernández-Costales, A. (2019). Principality of Asturias. En Lapresta-Rey, C. & Huguet-Canalís, Á. (Eds.), Multilingualism in European Language Education, pp. 53–71. Bristol: Multilingual Matters. https://doi.org/10.9783/9781788923316–006.
González-Riaño, X. A., & Fernández-Costales, A. (2024). Aspeutos sociollingüísticos del Principáu d’Asturies: la presencia escolar de la llingua asturiana güei. En Lasagabaster, D. & Bier, A. (Eds.), El fomento del multilingüismo en contextos con lenguas minorizadas, pp. 48–62. Bilbao: Universidad del País Vasco.
González-Riaño, X. A., Fernández-Costales, A., & Avello-Rodríguez, R. (2018). Marcu llegal y aspeutos sociollingüísticos y socioeducativos n’Asturies. En Informe Sobre la Llingua Asturiana, pp. 139–181. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana.
González-Riaño, X. A., Fernández-Costales, A., Lapresta-Rey, C., & Huguet-Canalís, Á. (2019). Language attitudes towards Spanish and Catalan in autochthonous and immigrant families in Catalonia: analysing the correlation between student attitudes and their parents’. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism 22(6), pp. 754–767. https://doi.org/10.1080/13670050.2017.1312276.
González-Riaño, X. A., Hevia-Artime, I., & Fernández-Costales, A. (2013). Language attitudes of Asturian students in the area of Navia-Eo (Spain). Language and Intercultural Communication 13(4), pp. 450–468. https://doi.org/10.1080/14708477.2013.785558.
González-Riaño, X. A., & San Fabián, J. L. (1996). La escolarización de la lengua asturiana. Su incidencia en el rendimiento educativo. Gijón: Editora del Norte.
Hevia-Artime, I. (2018). Los jóvenes y la lengua asturiana. Avance de resultados. Uviéu: CMPA – Academia de la Llingua Asturiana.
Huguet-Canalís, À., & González-Riaño, X. A. (2002). Conocimiento lingüístico y rendimiento escolar. Implicaciones en un contexto bilingüe. Infancia y Aprendizaje 25(1), pp. 53–68.
Huguet-Canalís, À., & González-Riaño, X. A. (2004). Actitúes llingüístiques, lengua familiar y enseñanza de la lengua minoritaria. Barcelona: Horsori.
Ianos, A., Huguet-Canalís, À., Lapresta, C., & Janés, J. (2015). Can language attitudes be improved? A longitudinal study of immigrant students in Catalonia. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism 20(3), pp. 331–345. https://doi.org/10.1080/13670050.2015.1051508.
Lasagabaster, D. (2003). Trilingüismo en la enseñanza: actitúes hacia la lengua minoritaria, la mayoritaria y la extranjera. Lleida: Editorial Milenio.
Lasagabaster, D. (2005). Attitudes towards Basque, Spanish, and English: an analysis of the most influential variables. Journal of Multilingual and Multicultural Development 26(4), pp. 296–316. https://doi.org/10.1080/01434630508669084.
Lasagabaster, D., & Laoire, M. (2019). Attitudes towards trilingualism: a comparison between the Basque and Irish contexts. TEANGA. The Journal of the Irish Association for Applied Linguistics. https://doi.org/10.35903/TEANGA.V22I0.157.
Llera-Ramo, F., & San Martín, P. (2021). Segundo estudio sociolingüístico de Asturias. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana.
Louzao-Suárez, M., & González-Riaño, X. A. (2009). Investigación sobre les actitúes interculturales del alumnáu asturianu d’Educación Primaria. Un estudiu de casu. Lletres Asturianes 100, pp. 107–126.
Macaro, E., Curle, S., Pun, J., An, J., & Dearden, J. (2018). A systematic review of English medium instruction in higher education. Language Teaching 51(1), pp. 36–76. https://doi.org/10.1017/S0261444817000350.
Masgoret, A. M., & Gardner, R. C. (2003). Attitudes, motivation, and second language learning: A meta-analysis of studies conducted by Gardner and associates. Language Learning 53(1), pp. 123–163. https://doi.org/10.1111/1467–9922.00212.
Pascual, J., Mori, M., González-Riaño, X. A., Fueyo, A., & Atienza, J. L. (2003). Interculturalidad y diversidad lingüística. Estudio de las actitudes lingüísticas en Asturias y sus implicaciones didácticas. Uviéu: KRK Ediciones.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000a). Intrinsic and extrinsic motivations: classic definitions and new directions. Contemporary Educational Psychology 25, pp. 54–67.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000b). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist 55, pp. 68–78.
Suari-Rodrigue, C., & González-Riaño, X. A. (2021). La llengua asturiana davant la seva Oficialitat. Particularitats jurídiques, fortaleses socioculturals i discursos de minorització. Revista de Llengua i Dret 76, pp. 40–56. https://doi.org/10.2436/rld.i76.2021.3662.
Trudgill, P. (2003). A glossary of sociolinguistics. Edinburgh: Edinburgh University Press.

Esta obra está bajo una licencia internacional Creative Commons Atribución-NoComercial-SinDerivadas 4.0.
Derechos de autor 2025 Roberto Avello Rodríguez; Alberto Fernández-Costales
