La prensa local, fuente para el estudio de inundaciones: el semanario Sóller (Mallorca) de 1900 a 2000 / Local newspapers, a source for the study of floods: the Sóller weekly (Mallorca) from 1900 to 2000
PDF
PDF (English)

Palabras clave

inundaciones históricas
prensa local
Mallorca
clasificación de inundaciones
impactos crues historiques
presse locale
Majorque
classification des crues
dommages historical floods
local newspapers
Majorca
flood classification
impacts

Cómo citar

Rossello Geli, J., & Cortès, M. (2021). La prensa local, fuente para el estudio de inundaciones: el semanario Sóller (Mallorca) de 1900 a 2000 / Local newspapers, a source for the study of floods: the Sóller weekly (Mallorca) from 1900 to 2000. Ería, 41(2), 207–222. https://doi.org/10.17811/er.2.2021.207-222

Resumen

El incremento en el riesgo de inundaciones en el arco costero mediterráneo ha supuesto la implementación de medidas destinadas a su disminución. Entre los elementos utilizados para desarrollar estas medidas se incluye el estudio de inundaciones históricas mediante fuentes documentales. Entre estas fuentes se encuentra la prensa, que alcanzó un gran desarrollo a finales del siglo XIX e inicios del XX. Fruto de este proceso fue la aparición de prensa de carácter local y periodicidad variable que recoge abundantes datos de inundaciones que, por afectar a cuencas de dimensiones reducidas y tener un impacto poco destacado, pueden no ser incluidas en los catálogos de mayor ámbito geográfico. En este supuesto se incluye la cuenca de Sóller, en la isla de Mallorca, donde gracias a la existencia de un semanario local se ha podido desarrollar un análisis de la ocurrencia de inundaciones desde 1900 hasta el 2000. A partir de los datos aportados por la prensa se crea una base de datos donde se incluyen informaciones como cuencas afectadas, cantidades de precipitación acumulada y daños provocados. Estos datos permiten desarrollar una clasificación de las inundaciones en tres grandes grupos según el impacto que producen: ordinarias, extraordinarias y catastróficas, lo que supone un avance en el conocimiento del riesgo histórico para la cuenca estudiada. La principal conclusión es la utilidad de la prensa como fuente para la clasificación de eventos a partir de los impactos provocados sobre el medio y la población.

https://doi.org/10.17811/er.2.2021.207-222
PDF
PDF (English)

Citas

AGENCIA EUROPEA DEL MEDIO AMBIENTE (2005): Climate change and river flooding in Europe. EEA Briefing 1/2005 Disponible en: www.eea.europe.eu/publications/briefing_2005_1 [consultado: 30/11/2019]

BÁRCENA, P. Y GARMENDIA, C. (1999):“Estudio de las avenidas en Cantabria: frecuencia, intensidad y tipología”, en RASO NADAL, J.M Y MARTÍN VIDE, J. (coord.). La climatología española en los albores del siglo XXI, Asociación Española de Climatología, Barcelona, págs. 43-52.

BARRIENDOS, M. Y LLASAT, M.C. (2003):“The case of the Malda anomaly in the Western Mediterranean basin (AD 1760-1800): an example of strong climatic variability”, Climatic Change, 61, págs. 191-216.

BARRIENDOS, M. Y MARTÍN VIDE, J. (1997):“Los riesgos meteorológicos en Barcelona a través de los registros históricos. Primeros resultados sobre su comportamiento climático secular”, en MARTÍN VIDE, J. (Ed.). Avances en climatología histórica en España. Oikos-Tau, Barcelona, págs. 23-46.

BARRIENDOS, M. Y RODRIGO, F.S. (2006):“Study of historical flood events on Spanish rivers using documentary data”, Hydrological Sciences Journal, 51, 5, págs. 765-783.

BARRIENDOS, M., GIL-GUIRADO, S., PINO, D., TUSET, J., PÉREZ MORALES, A., ALBEROLÀ ROMÀ, A., COSTA, J., BALASCH, J.C.,CASTELLFORT, X., MAZÓN, J. Y RUÍZ BELLET, J.L. (2019):“ Climatic and social factors behind the Spanish Mediterranean flood event chronologies from documentary sources (14th-20th centuries)”, Global and Planetary Change, 182, 102997. doi: 10.1016/j.goplacha.2019.102997

CORTÈS, M.; LLASAT, M.C.; GILABERT, J.; LLASAT-BOTIJA, M.; TURCO, M.; MARCOS, R.; MARTÍN-VIDE, J.P. Y FALCÓN, LL. (2017):“Towards a better understanding of the evolution of flood risk in Mediterranean urban areas: the case of Barcelona”, Natural Hazards, 93.39, doi: 10.1007/s11069-017-3014-0

DÍAZ-HERRERO, A., LAÍN-HUERTA, L. y LLORENTE-ISIDRO, M. (2008): Mapas de peligrosidad por avenidas e inundaciones. Guía metodológica para su elaboración. Publicaciones del IGME, serie Riesgos Geológicos/Geotecnia, 1. Ministerio de Ciencia e Innovación, Madrid, 190 págs.

DU, S., GU, H., WEN, J., CHEN, K. Y VON ROMPAEY, A. (2015):“Detecting flood variations in Shanghai over 1949-2009 with Mann-Kendall tests and a newspaper-based database”, Water, vol. 7, págs. 1808-1824, doi: 10.3390/w7051808

DUCE, E. (2002):“El medio natural como problema social: los aspectos hídricos en el diario La Vanguardia (1970-1990)”, en GUIJARRO PASTOR, J.A., GRIMALT GELABERT, M., LAITA RUIZ DE ASÚA, M. Y ALONSO OROZA, S. (coord.). El agua y el clima, Asociación Española de Climatología, Palma de Mallorca, págs. 43-52.

ESCALANTE-SANDOVAL, C. Y AMORES-ROVELO, L. (2014):“Análisis de tendencia de las variables hidroclimáticas de la costa de Chiapas”, Revista mexicana de ciencias Agrícolas, vol. 5, nº 1, págs. 61-75.

ESCOBAR, M. Y DEMERITT, D. (2014):“Flooding and the framing of risk in British broadsheets, 1985-2010”, Public Understanding of Science, vol. 23, nº 4, págs. 454-471.

GARCÍA, E. Y MARTÍ, A. (2000):“Riesgos climáticos en Galicia: una aproximación a través de la prensa (1983-1997)”, Ería, 53, págs. 259-269.

GAUME, E., BAIN, V., BERNARDARA, P., NEWINGER, O., BARBUC, M., BATEMAN, A., BLASKOVIKOVA, L., BLOSCHL, G., BORGA, M. DUMITRESCU, A. Y OTROS. (2009):“A collation of data on European flash floods”, Journal of Hydrology, 367, págs. 70-78.

GAUME, E., BORGA, M., LLASAT, M.C., MAOUCHE, S., LANG, M. Y DIAKAKIS, M. (2016):“Mediterranean extreme floods and flash floods”, en ALLENVI (Ed.). The Mediterranean region under climate change. A scientific update. IRD Editions, Montpellier, págs. 133-144.

GIL-GUIRADO, S. (2013):“Reconstrucción climática histórica y análisis evolutivo de la vulnerabilidad y adaptación a las sequías e inundaciones en la cuenca del Segura (España) y en la cuenca del río Mendoza (Argentina)”, Cuadernos Geográficos, 52 (2), págs. 132-151.

GRIMALT, M. (1992): Geografia del risc a Mallorca: Les inundacions. Institut d’Estudis Baleàrics, Palma de Mallorca, 360 págs.

GRIMALT, M. Y ROSSELLÓ, J. (2011): Anàlisi històrica de les inundacions a les Illes Balears. Conselleria d’Agricultura, Medi Ambient i Territori. Palma, Palma de Mallorca, 442 págs.

GRIMALT, M., LAITA, M., ROSSELLÓ, J., CALDENTEY, J. Y ARROM, J.M. (2006):“Distribución espacial y temporal de las precipitaciones intensas en Mallorca”, en CUADRAT, J.M., SAZ, M.A., VICENTE, S.M., LANJERI, S., DE LUIS, M. Y GONZÁLEZ-HIDALGO, J.C. (Eds.). Clima, Sociedad y medio ambiente. Asociación Española de Climatología, Zaragoza, págs. 411-420.

HERNÁNDEZ, L., LOZANO, M.A. Y SOLETO, C. (2003):“Estudio de los acontecimientos meteorológicos extraordinarios en la comunidad autónoma del País Vasco (1870-1954) a través de la prensa”, Investigaciones Geográficas, 30, págs. 165-180.

KENDALL, M. G. (1975): Rank correlation methods. Oxford University Press, Nueva York, 202 págs.

LLASAT-BOTIJA, M., LLASAT, M.C. Y LÓPEZ, L. (2007):“Natural Hazards and the press in the Western Mediterranean region”, Advances in Geosciences, vol. 12, págs. 81-85.

LLASAT, M.C., LLASAT-BOTIJA, M. Y LÓPEZ, L. (2009A):“A press database on natural risks and its application in the study of floods in northeastern Spain”, Nat. Hazards Earth Syst. Sci., vol. 9, págs. 2049-2061.

LLASAT, M.C., LLASAT-BOTIJA, M., BARNOLAS, M., LÓPEZ, L. Y ALTAVA-ORTIZ, V. (2009B):“An analysis of the evolution of hydrometeorological extremes in newspapers: the case of Catalonia, 1982-2006”, Nat. Hazards Earth Syst. Sci., vol. 9, págs. 1201-1212.

LLASAT, M.C., LLASAT-BOTIJA, M., PETRUCCI, O., PASQUA, A.A., ROSSELLÓ, J., VINET, F. Y BOISSIER, L. (2013):“Towards a database on societal impacts of Mediterranean floods within the framework of the Hymex project”, Nat. Hazards Earth Syst. Sci., vol. 13, págs. 1337-1350.

MANN, H.B. (1945):“Nonparametric tests against trend”, Econometrica, vol. 13, págs. 245-259.

MARCHI, L., BORGA, M., PRECISO, E. Y GAUME, E. (2010):“Characterisation of selected extreme flash floods in Europe and implications for flood risk management”, Journal of Hydrology, 394, págs. 118-133.

MOSTOFI ZADEH, S.; BURN, D.H., Y O’BRIEN, N. (2020):“Detection of trends in flood magnitude and frequency in Canada”, Journal of Hydrology: Regional Studies, vol. 28, 100673, doi: 10.1016/j.ejrh.2020.100673

NAULET, R., LANG, M., OUARDA, T. B. M. J., COEUR, D., BOBÉE, B., RECKING, A. Y MOUSSAY, D. (2010):“Flood frequency analysis on the Ardèche river using French documentary sources from the last two centuries”, Journal of Hydrology, 313, págs. 58-78

OLCINA, J. (2005):“La prensa como fuente para el estudio de los tiempos y climas”, Revista de Historia Moderna, 23, págs. 185-232.

OLCINA, J. (2004):“La prensa como fuente para el estudio de los episodios de inundación”, en GIL OLCINA, A., OLCINA CANTOS, J y RICO AMOROS, A. (Eds.). Aguaceros, aguaduchos e inundaciones en áreas urbanas alicantinas.. Publicaciones de la Universidad de Alicante, Alicante, págs. 37-85.

PAYRASTRE, O., GAUME, E. Y ANDRIEU, H. (2012):“Use of historical data to assess the occurrence of floods on small watersheds in the French Mediterranean area”, Advances in Geosciences, 2, págs. 313-320.

RIPOLL PÍ, R., PROHOM DURAN, M., PEÑA RABADÁN, J.C. Y MARTÍN VIDE, J. (2014):“La prensa histórica como herramienta de recopilación de información meteorológica y climática. El caso de la ciudad de Tarragona (España)”, Investigaciones Geográficas, 61, págs. 159-169.

RODRIGO, F.S., ESTEBAN-PARRA, M.J., POZO-VÁZQUEZ, D. Y CASTRO-DÍEZ, Y. (1999):“A 500-year precipitation record in southern Spain”, International Journal of Climatology, 19, págs. 1233-1253.

RODRIGO, F.S. (2017):“Variabilidad climática e inundaciones en Sevilla en la década de 1780 a partir de fuentes documentales”, Sémata, Ciencias Sociais e Humanidades, 2, págs. 313-320, doi: dx.doi.org/10.15304/s.29.4154

RODRIGO, F. S. (2018):“Recuperando viejos datos meteorológicos: observaciones en Cartagena (España) durante 1807 según el Diario de Cartagena”, en MONTÁLVEZ, J.P., GÓMEZ, J.J., LÓPEZ, J. M., PALACIOS, L., TURCO, M., JEREZ, S., LORENTE, R. y JIMÉNEZ, P. (Eds.). El clima: aire, agua, tierra y fuego.. Asociación Española de Climatología, Múrcia, págs. 37-51.

ROSSELLÓ, J. (2012):“Pluges torrencials a la vall de Sóller: 1951-2000”, Territoris, vol. 8, págs. 227-239.

ROSSELLÓ, J. (2015): Precipitacions i escorrentía a les conques torrencials de Mallorca. Tesis doctoral inédita, Universitat de les Illes Balears, Palma de Mallorca, 353 págs.

RULLAN, J. (1885): Inundación de Sóller y Fornalutx. Imprenta de Felipe Guasp y Vicens, Palma de Mallorca, 118 págs.

SÁNCHEZ-GARCÍA, C., SCHULTE, L., CARVALHO, F. Y PEÑA, J.C. (2019):“A 500-year flood history of the arid environments of southeastern Spain. The case of the Almanzora river”, Global and Planetary Change, 181, 102987. doi: doi.org/10.1016/j.goplacha.2019.102987

VILLAR LAMA, A. Y FERNÁNDEZ TABALES, A. (2017):“Reconstruir la historia del turismo a través de la prensa: la evolución del espacio turístico de Sevilla (1915-2015)”, Cuadernos Geográficos, 54 (1), págs. 290-321.

UNIÓN EUROPEA (2007): Directiva 2007/60/EC relativa a la evaluación y gestión del riesgo de inundación. Disponible en: www.eur-lex.europa.eu [consultado: 30/11/2019]

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.