Trabajar los ODS en el aula de personas adultas mediante textos memorialísticos: género, interculturalidad y multimodalidad
PDF

Palabras clave

multiliteracies
life stories
critical thinking
interculturality
learning by doing multialfabetización
literatura memorialística
pensamiento crítico
interculturalidad
aprendizaje por experiencia

Cómo citar

Castellano Sanz, M. (2023). Trabajar los ODS en el aula de personas adultas mediante textos memorialísticos: género, interculturalidad y multimodalidad. Aula Abierta, 52(3), 229–236. https://doi.org/10.17811/rifie.52.3.2023.229-236

Resumen

El aprendizaje a lo largo de la vida constituye un pilar fundamental de una sociedad y faculta a las personas para la ciudadanía activa. La implementación de una perspectiva de género interseccional es uno de los objetivos centrales de la Agenda 2030 y el pilar del eje "Personas" (objetivos 1 a 5). Los Centros de Formación de Personas Adultas (CFPA), por su papel transversal, proporcionan prácticas docentes transformadoras que merecen ser puestas en valor. El objetivo de este estudio es analizar una situación de aprendizaje basada en la Pedagogía de las Multiliteracidades y elaborada a partir de textos memorialísticos contemporáneos cuyas autoras viven entre culturas. Implementada como taller interdisciplinario en un grupo de estudiantes de valenciano de un CFPA de Algemesí (València), la metodología de investigación cualitativa mostrará de qué manera la representación como sujeto migrante ayuda en la construcción identitaria y la mediación lingüística e intercultural. A partir de las cuatro fases del Aprendizaje Mediante el Diseño (experimentar, analizar, conceptualizar y aplicar) se han trabajado Objetivos de Desarrollo Sostenible transversales relacionados con la igualdad de género y la reducción de las desigualdades, con la finalidad de fomentar una actitud crítica ante las complejidades cambiantes de la sociedad actual.

https://doi.org/10.17811/rifie.52.3.2023.229-236
PDF

Citas

Álvarez-Calleja, M. A. (1989). La autobiografía y sus géneros afines. Epos: Revista de filología, 5, 439-450.

Bang, M. (2016). Picture This. How Pictures Work. Revised and Expanded 25th Anniversary Edition. Chronicle Books.

Bauman, Z. (2003). Modernidad líquida (trad. Mirta Rosenberg). Fondo de Cultura Económica. (Trabajo original publicado en 2000).

Beckett, S. L. (2012). Crossover Literature: a Genre for all Ages. Routledge.

Bhabha, H. (1994). The location of culture. Routledge.

Bucholtz, M. (2000). The politics of transcription. Journal of Pragmatics, 32, 1439-1465. https://doi.org/10.1016/S0378-2166(99)00094-6.

Carrascal-Domínguez, S. (2021). La educación para el desarrollo sostenible como oportunidad de aprendizaje de menores en contextos vulnerables. El papel de las entidades sociales en la educación inclusiva y la atención a la diversidad. [Tesis doctoral], Universidad Camilo José Cela. https://www.educacion.gob.es/teseo/imprimirFicheroTesis.do?idFichero=gvcF8QNYgbg=

Castellano-Sanz, M. (2018). Les altres catalanes. memòria, identitat i autobiografia en la literatura d'immigració. Ed. Tres i Quatre.

Coll-Salvador, C., y Martín-Ortega, E. (2021). La LOMLOE, una oportunidad para la modernización curricular. Avances En Supervisión Educativa, 35. https://doi.org/10.23824/ase.v0i35.731

Cope, B., y Kalantzis, M. (2000). Multiliteracies. Literacy Learning and the Design of Social Futures. Routledge.

Cope, B., y Kalantzis, M. (2015). A Pedagogy of Multiliteracies. Learning by design. Palgrave and Macmillan.

Consejo de Europa. (2020). Marco Común Europeo de Referencia para las Lenguas: Aprendizaje, Enseñanza, Evaluación. Volumen Complementario. Servicio de publicaciones del Conejo de Europa. https://rm.coe.int/marco-comun-europeo-de-referencia-para-las-lenguas-aprendizaje-ensenan/1680a52d53

Creswell, J. W. (2009). Research Design. Qualitative, quantitative and Mixed Methods Approaches. Sage Publications.

Darici, K. (2021). Traslaciones. Identidades híbridas en las literaturas ibéricas. Edizioni dell'Orso.

Demirtürk, E. L. (1986). The Female Identity in Cross-Cultural Perspective: Immigrant Women's Autobiographies. Iowa University Press.

Fraser, N. (1996). Social Justice in the Age of Identity Politics: Redistribution, Recognition and Participation. The Tanner Lectures on Human Values.

García Canclini, N. (1989). Culturas híbridas. Estrategias para entrar y salir de la modernidad. Grijalbo.

García-Davó, C. (2021). La construcción de la identidad femenina en tres memorias del exilio español (Doble esplendor, Memorias de una mujer sin piano y Antes que sea tarde). Diablotexto Digital, 10, 152-171. http://doi.org/10.7203/diablotexto.10.21663

Genette, G. (1987). Seuil. Éditions du Seuil.

Goetz, J. P., y LeCompte, M. D. (1988). Etnografía y diseño cualitativo en investigación educativa. Morata.

González-Plasencia, Y. (2020). Instrumentos de medición de la competencia comunicativa intercultural en español LE/L2. Journal of Spanish Language Teaching, 7(2), 163-177. https://doi.org/10.1080/23247797.2020.1844473

Kalantzis, M., Cope, B., Chan, E., y Dalley-Trim, L. (2016). Literacies (2nd ed.). Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/9781316442821

Kern, R. (2000). Literacy and Language Teaching. Oxford University Press.

Kress, G., y Van Leeuwen, T. (2001). Multimodal discourse: The modes and media of contemporary communication. Arnold Publishers.

Kucer, S. B. (2014). Dimensions of Literacy: A Conceptual Base for Teaching, Reading and Writing in School Settings. Routledge.

Kucer, S. B. (2015). Literacy: Varied, Dynamic and Multidimensional. Journal of Family Strengths, 15(2), 1-35.

Kümmerling-Meiebauer, B. (2014). Picturebooks. Representation and Narration. Routledge.

Kvale, S. (2011). La entrevista en investigación cualitativa. Morata.

Lacorte, M., y Reyes-Torres, A. (2021). Didáctica del español como 2/L en el siglo XXI. Arco Libros.

Laliena, D., Tabernero, R., y Yebra, J. M. (2022). The picturebook and EFL teaching. A Pilot study of teacher's beliefs. Aula Abierta, 51(4), 341-348. https://doi.org/10.17811/rifie.51.4.2022.341-348

Lopezosa, C. (2020). Entrevistas semiestructuradas con NVivo: pasos para un análisis cualitativo eficaz. En C. Lopezosa, J. Díaz-Noci, y L. Codina (Eds.), Methodos. Anuario de Métodos de Investigación en Comunicación Social 1 (pp. 88-97). Universitat Pompeu Fabra. https://doi.org/10.31009/methodos.2020.i01.08

Martín-Macho Harrison, A., y Guadamillas-Gómez, M. V. (2022). Mediación lingüística en la enseñanza de lenguas. Aportaciones del Volumen Complementario y recursos para el aula. Octaedro.

Martínez, M. (2006). La investigación cualitativa, Revista IIPSI, 9(1), 123-146. https://doi.org/10.15381/rinvp.v9i1.4033

Menke, M. R., y Paesani, K. (2019). Analysing Foreign Language Instructional Materials through the Lens of Multiliteracies Framework. Language, Culture and Curriculum, 32(1), 34-49. https://doi.org/10.1080/07908318.2018.1461898

Morales-Vidal, E., y Cassany, D. (2020). El mundo según los libros de texto: análisis crítico del discurso aplicado a materiales de español LE/L2. Journal of Spanish Language Teaching, 7(1), 1-19. https://doi.org/10.1080/23247797.2020.1790161

Moya-Guijarro, A. J. (2014). A Multimodal Analysis of Picture Books for Children. A Systemic Functional Approach. Equinox Publishing.

New London Group (1996). A Pedagogy of Multiliteracies: Designing social futures. Educational Review, 66(1), 60-93.

Ommundsen, A. M., Haaland, G., y Kümmerling-Meibauer, B. (Ed.). (2022). Exploring Challenging Picturebooks in Education. International Perspectives on Language and Literature Learning. Routledge.

Paesani, K., Allen, H. W., y Dupuy, B. (2015). Multiliteracies Framework for Collegiate Foreign Language Teaching. Pearson.

Paesani, K., y Menke, M. (2023). Literacies in Language Education: A Guide for Teachers and Teacher Educators. Georgetown University Press.

Pilgrim, J., y Martínez, E. (2013). Defining Literacy in the 21st Century: A guide to Terminology and Skills. Texas Journal of Literacy Education, 1(1), 60-69.

Reyes-Torres, A., y Castellano-Sanz, M. (2023). Learning by Design through born-digital Texts in EFL: an Approach to foster Students' Multiliteracies. En J. M. Antolí-Martínez (Ed.), Challenges of the Educational System in Contemporary Society (pp.63-82). IGI Global. https://doi.org/10.4018/978-1-6684-8156-1

Reyes-Torres, A., y Portalés-Raga, M. (2020). Multimodal Approach to Foster the Multiliteracies Pedagogy in the Teaching of EFL through Picturebooks: The Snow Lion. Journal of the Spanish Association of Anglo-American Studies, 42(1), 94-119. https://doi.org/10.28914/Atlantis-2020-42.1.06

Serafini, F. (2014). Reading the visual: An introduction to teaching multimodal literacy. Teachers College Press.

Smith, S., y Watson, J. (2010). Reading Autobiography. A Guide for Interpreting Life Narratives. University of Minnesota Press.

Sparkes, A., y Devís, J. (2007). Investigación narrativa y sus formas de análisis: una visión desde la educación física y el deporte. En W. Moreno Gómez y S. M. Pulido Quintero (Eds.), Educación, cuerpo y ciudad: el cuerpo en las interacciones e instituciones sociales (pp. 43-68). Funámbulos Editores.

Stake, R. E. (1999). Investigación con estudio de casos. Morata.

Strauss, A., y Corbin, J. (2002). Bases de la investigación cualitativa: Técnicas y procedimientos para desarrollar la teoría fundamentada. Universidad de Antioquía.

Vaisman, E. E., y Kahn-Horwitz, J. (2019). English foreign language teachers' linguistic knowledge, beliefs, and reported practices regarding reading and spelling instruction. Dyslexia, 26(3), 305-322. https://doi.org/10.1002/dys.1608

Warner, C., y Dupuy, B. (2018). Moving toward Multiliteracies in Foreign Language Teaching: Past and present perspectives ... and beyond. Foreign Language Annals, 51, 116-128. https://doi.org/10.1111/flan.12316

Weissler, R. (2022). A meeting of the minds: Broadening horizons in the study of linguistic discrimination and social justice through sociolinguistic and psycholinguistic approaches. Annual Review of Applied Linguistics, 42, 137-143. https://doi.org/10.1017/S0267190521000131

Westby, C. (2010). Multiliteracies: the changing World of Communication. Topics in Language Disorders, 30(1), 64-71.

Referencias del material para el taller:

Agboton, A. (2005). Més enllà del mar de sorra. Una dona africana a la nostra terra. Plaza Janés.

Cisneros, S. (2020). La casa en Mango Street. L'altra tribu (1984).

Gabancho, P. (2012). La néta d'Adam. Columna.

El Hachmi, N. (2004). Jo també sóc catalana. Columna.

El Hachmi, N. (2008). L'últim patriarca. Planeta.

El Hachmi, N. (2021). Dilluns ens estimaran. Edicions 62.

El Hachmi, N. (2021). Amb el sentiment de culpa de les dones podríem asfaltar carreteres. Entrevista en el Diari Ara, por Vera, E., con documento audiovisual: https://llegim.ara.cat/entrevistes/najat-el-hachmi-entrevista-esther-vera_128_3879427.html

El Kadaoui Moussaoui, S. (2011). Cartes al meu fill. Un català de soca-rel, gairebé. Ara Llibres.

Féraud, M. (1995). Anne ací, Sélima allà. Alfaguara/Voramar.

Ferrada, M.J. y Penyas, A. (2017). Mexique. El nom del vaixell. Libros del zorro rojo.

Karrouch, L. (2004). De Nador a Vic. Columna.

Lahiri, J. (2019). Una terra estranya. Amsterdam Llibres.

Manzoor, N. (2021). We are Lady Parts. Fragmentos de la serie televisiva, T.1.

Miró, A. (2003). La filla del Ganges. La Magrana.

Miró, A. (2004). Les dues cares de la lluna. La Magrana.

Penyas, A. (2017). Estamos todas bien. Ed. Salamandra.

Ricart Leal, R. (2010). El quadern d'Àngela. Tàndem.

Sánchez-Cutillas, C. (1979). Matèria de Bretanya. Edicions Tres i Quatre.

Tan, S. (2007). The Arrival. Arthur a Levine.

Watanabe, I. (2019). Migrants. Libros del zorro rojo.

Creative Commons License

Esta obra está bajo una licencia internacional Creative Commons Atribución-NoComercial-SinDerivadas 4.0.

Derechos de autor 2023 Aula Abierta

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.